«Οι άνθρωποι της βροχής»
Όλοι γεννιόμαστε με έμφυτη την προδιάθεση να γνωρίσουμε και να συναναστραφούμε με άλλους ανθρώπους, να μοιραστούμε τις σκέψεις μας, τις επιθυμίες μας, τα συναισθήματά μας... να επικοινωνήσουμε! Αναρωτηθήκατε όμως ποτέ, πόσο συχνά στην κοινωνική σας ζωή έχετε ξεχωρίσει κάποιον από το πλήθος, χαρακτηρίζοντάς τον «αντικοινωνικό», ίσως «περίεργο»; Πόσες φορές έχετε παρατηρήσει γύρω σας άτομα με παράξενη συμπεριφορά, μια συμπεριφορά που πιθανώς να μην ενοχλεί, αλλά σίγουρα ξενίζει;
Βρίσκεστε, για παράδειγμα, σε μια καφετέρια και βλέπετε έναν νεαρό στο μπαρ που πίνει χυμό και κλείνει με τα χέρια τα αφτιά του γιατί δεν αντέχει την ένταση της μουσικής. Βγαίνετε για φαγητό στην γειτονική ταβέρνα και ενώ όλοι ετοιμάζονται να παραγγείλουν στον σερβιτόρο, ένα άτομο από την παρέα είναι προσηλωμένο στην οθόνη του κινητού του και δεν ενδιαφέρεται για ό,τι συμβαίνει γύρω του. Βλέπετε ένα παιδάκι που επιμένει να μένει στην τάξη και να λύνει εξισώσεις, παρά να παίζει μπάλα με τους συμμαθητές του ή έναν ενήλικα που μπαινοβγαίνει στο χώρο εργασίας του, δίχως να πει ούτε ένα «γεια», δίχως να νοιάζεται να κουβεντιάσει με τους υπόλοιπους συνάδελφούς του την ώρα του διαλείμματος. Για όλα τα παραπάνω ενδεικτικά παραδείγματα, υπάρχει μια εξήγηση… το σύνδρομο Asperger.
Στην γνωστή σε όλους μας ταινία «Rain man» (Ο άνθρωπος της βροχής), o Dustin Hoffman υποδύεται έναν ευφυέστατο αλλά ταυτόχρονα εκκεντρικό άνθρωπο. Αυτό είναι το προφίλ ενός ατόμου με σύνδρομο ‘Ασπεργκερ (Asperger’s Syndrome), μια νευρολογική-αναπτυξιακή διαταραχή, που βρίσκεται στην μία άκρη του φάσματος του αυτισμού, η οποία χαρακτηρίζεται από ποιοτική απόκλιση στις κοινωνικές συναλλαγές και στους τρόπους επικοινωνίας και από περιορισμένο, στερεότυπο, επαναλαμβανόμενο ρεπερτόριο ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων. Φαινομενικά, το άτομο αυτό δείχνει αδιάφορο, ιδιόρρυθμο και δυσνόητο.
Ένα παιδί με σύνδρομο Asperger μπορεί να καθυστερήσει στην ανάπτυξη του λόγου αλλά διαθέτει φυσιολογική ή ανώτερη νοημοσύνη. Μπορεί να χαρακτηρίζεται από δυνατή μνήμη, αφοσίωση στη λεπτομέρεια, επιμονή σε γνωστές ρουτίνες ή ακόμη και από ένα ιδιαίτερο ταλέντο όπως να κάνει μαθηματικές πράξεις με εντυπωσιακή ταχύτητα ή να διαβάζει αγγλικά από την ηλικία των τεσσάρων. Όμως η κοινωνική κι επικοινωνιακή του ανάπτυξη μπορεί να είναι αντίστοιχη ενός βρέφους. Σαν έφηβος, συχνά επιδεικνύει ένα θαυμάσιο λεξιλόγιο, χωρίς όμως να καταλαβαίνει την ακριβή σημασία των λέξεων. Μοιάζει «αποτραβηγμένος», επιλέγει να μένει στο σπίτι «σερφάροντας» στο διαδίκτυο δίχως να αναζητάει κοινωνικές επαφές με συνομήλικούς του. Όταν πάλι βρίσκεται μαζί τους, δυσκολεύεται να συμμετέχει στις συζητήσεις και να κατανοήσει τις εκφράσεις και το χιούμορ τους.
Πρόκειται λοιπόν για άτομα που δεν θέλουν να επικοινωνήσουν με τους γύρω τους; Ασφαλώς και όχι! Άτομα με αυτή τη πάθηση έχουν την επιθυμία να αποκτήσουν φίλους, να κατανοήσουν τα συναισθήματα των άλλων, όμως δεν ξέρουν από πού να αρχίσουν και τι ακριβώς πρέπει να κάνουν για να το επιτύχουν, κάτι που για τους περισσότερους από εμάς είναι αυτονόητο. Ναι, αυτά τα άτομα έχουν την ικανότητα να μάθουν τους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς, αλλά χρειάζεται να τους διδαχθούν, όπως θα μάθαινε κάποιος να παίζει κιθάρα.
Τα ακριβή αίτια του συνδρόμου Asperger αποτελούν ακόμη αντικείμενο έρευνας. Πρόσφατες κλινικές μελέτες υποδεικνύουν ότι ένας συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, μπορεί να ευθύνεται για τις αλλαγές στη νευρο-βιολογική εξέλιξη του εγκεφάλου που σχετίζονται με την εμφάνιση του συνδρόμου. Γνωρίζουμε πως μια δομή του εγκεφάλου, γνωστή ως αμυγδαλή, καθώς και το δεξί ημισφαίριο, παίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική συμπεριφορά. Όμως η διαφορετικότητα στις νοητικές συνδέσεις του εγκεφάλου στα άτομα με σύνδρομο Asperger καθιστούν δύσκολη την επεξεργασία λεπτών, μη λεκτικών πληροφοριών. Φαίνεται λοιπόν πως ο «κοινωνικός» εγκέφαλος αυτών των κατά τα άλλα υγειών ατόμων, δεν έχει αναπτυχθεί όπως θα έπρεπε.
Παρόλα αυτά, τα άτομα με Asperger είναι ικανά να ζήσουν μια ολοκληρωμένη και ανεξάρτητη ζωή. Αυτό όμως προϋποθέτει μια έγκαιρη και σωστή διάγνωση που θα διευκολύνει το ίδιο το άτομο αλλά και την οικογένειά του να λάβουν την απαραίτητη και κατάλληλη πληροφόρηση και υποστήριξη. Πρωταρχικός στόχος της θεραπευτικής παρέμβασης πρέπει να αποτελεί η ανάπτυξη της επικοινωνίας, ακολουθώντας μια προσέγγιση που να σέβεται το άτομο και το πλαίσιο στο οποίο ζει και συνυπάρχει με άλλους ανθρώπους, μια προσέγγιση που να το βοηθάει να συμμετέχει σε μια πραγματικότητα που δεν καταλαβαίνει.
Καλά είναι όλα αυτά, αλλά εκτός από μέλος μιας οικογένειας, το άτομο με Asperger είναι και μέλος μιας κοινωνίας που ακόμη δεν διαθέτει την απαραίτητη γνώση και τον υποστηρικτικό μηχανισμό, ώστε να κατανοήσει τα προβλήματα και τις ειδικές ανάγκες του. Μήπως όμως, ήρθε ο καιρός να πάψουμε να έχουμε προκαταλήψεις και να δυσανασχετούμε στην παρουσία του διαφορετικού; Μήπως ήρθε η ώρα να αγκαλιάσουμε τα άτομα με διαφορετική ή αλλόκοτη συμπεριφορά γνωρίζοντας πλέον τι μπορεί να την προκαλεί;