Γλωσσική Διαταραχή: Η «γνωστή – άγνωστη» δυσκολία

«Δυσκολεύεται να περιγράψει γεγονότα ή πως πέρασε στο σχολείο», «Δεν συντάσσει σωστά τις προτάσεις ή/και κάνει γραμματικά λάθη όταν μιλάει», «Μπερδεύει τα λόγια του και δεν καταλαβαίνουμε τι θέλει να μας πει», «Ξεκινάει να μιλήσει για ένα θέμα και πρέπει να κάνουμε πολλές ερωτήσεις για να βγάλουμε νόημα», «Όταν δεν τον/την καταλαβαίνουμε, θυμώνει και σταματάει την προσπάθεια ή προσπαθεί να μας δείξει με χειρονομίες τί θέλει». Έχετε έρθει ποτέ σε συναναστροφή με παιδιά ή ενηλίκους που να σας έχουν δημιουργήσει αντίστοιχες σκέψεις; Τα παραπάνω παραδείγματα περιγράφουν ανθρώπους με γλωσσική διαταραχή ή όπως προτιμάται τα τελευταία χρόνια ο όρος ‘γλωσσική ανεπάρκεια’. 

Αναφερόμαστε στον όρο «γλωσσική ανεπάρκεια» όταν το άτομο δεν έχει αναπτύξει επαρκώς το γλωσσικό του σύστημα -τον λόγο- ώστε να μπορεί να επικοινωνήσει αποτελεσματικά με τον περίγυρό του. Για να επικοινωνήσουμε, χρησιμοποιούμε λόγο ή αλλιώς γλώσσα, η οποία χωρίζεται σε τρεις βασικούς τομείς: το περιεχόμενο (τί θέλω να πω), τη μορφή (πώς να το πω) και τη χρήση (γιατί να το πω ή ποιο επικοινωνιακό σκοπό εξυπηρετεί). Η γλώσσα είναι ένας «κώδικας», ένα μέσο για να μπορούμε να επικοινωνήσουμε και στην περίπτωση του προφορικού λόγου, ο «κώδικας» αυτός είναι οι λέξεις!

Ένα άτομο με γλωσσική ανεπάρκεια μπορεί να παρουσιάζει ελλείμματα ή ανωριμότητα σε έναν ή και περισσότερους από τους τρεις προαναφερόμενους τομείς (μορφή, περιεχόμενο, χρήση) στον προφορικό  και/ή στο γραπτό λόγο. Αυτές οι δυσκολίες μπορεί να αφορούν τόσο στο επίπεδο κατανόησης όσο και στο επίπεδο έκφρασης. Η γλωσσική ανεπάρκεια μπορεί να συνοδεύει γνωστές αναπτυξιακές διαταραχές (ΔΕΠ-Υ, αυτισμός, νοητική στέρηση, ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, βαρηκοΐα), επίκτητες διαταραχές (μετά από εγκεφαλικά επεισόδια ή όγκους στην περιοχή του εγκεφάλου), γενική καθυστέρηση στην ανάπτυξη ή οποιονδήποτε συνδυασμό αυτών. 

Όλοι οι άνθρωποι με γλωσσική ανεπάρκεια δεν εμφανίζουν τις ίδιες αδυναμίες ή δυσκολίες. Μερικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα είναι η φτωχή κατανόηση ή επεξεργασία του προφορικού λόγου, με αποτέλεσμα να μην κατανοούν πλήρως μια πληροφορία ή ένα μήνυμα που άκουσαν ή ακόμα, ενώ υπάρχει καλή αντίληψη του προφορικού λόγου, μπορεί να παρουσιάζεται αδυναμία στο επίπεδο της έκφρασης. Αυτή μεταφράζεται σε  δυσκολία να ανακαλέσουν τις κατάλληλες λέξεις για να δομήσουν μια πρόταση ή όταν αυτό συμβαίνει, παρουσιάζουν σημασιολογικά ή/και συντακτικά λάθη με αποτέλεσμα να αλλάζει το νόημα του μηνύματος που θέλουν να μεταφέρουν. Επιπρόσθετα, τείνουν να χρησιμοποιούν περισσότερες χειρονομίες για να μεταφέρουν μια πληροφορία , από ό,τι για να συνοδεύσουν την ομιλία τους. Τις αδυναμίες που σχετίζονται με τον γλωσσικό τομέα συνήθως συνοδεύουν δυσκολίες στην διατήρηση της προσοχής, τη μνήμη και την ταχύτητα επεξεργασίας..

Η γλωσσική ανεπάρκεια επηρεάζει πολλαπλές πτυχές της γλώσσας και της επικοινωνίας. Οι άνθρωποι με γλωσσική ανεπάρκεια δεν είναι «μαθησιακά ανίκανοι»,  απλώς αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες, οι οποίες ηπιοποιούνται με το κατάλληλο πρόγραμμα παρέμβασης. Ένας καταρτισμένος λογοθεραπευτής συλλέγει όλα τα απαραίτητα στοιχεία από το ιστορικό και την λεπτομερή αξιολόγηση του παιδιού και σχεδιάζει εξατομικευμένα προγράμματα παρέμβασης με στόχο να ενισχύσει εκείνους τους τομείς που ‘αδυνατούν’. Η μαθησιακή διαδικασία είναι συνεχής και μια έγκαιρη και στοχευμένη υποστήριξη βελτιώνει τη  λειτουργικότητα και τη ποιότητα ζωής του ατόμου.

Αγγελική Βέργου

Λογοθεραπεύτρια