Τα παιδία παίζει
Ήδη από τους πρώτους μήνες ζωής ενός παιδιού, το παιχνίδι κάνει την εμφάνισή του και συνεχίζει να υπάρχει και να λειτουργεί ευεργετικά στην ολόπλευρη ανάπτυξη ενός παιδιού. Η διερεύνηση των συστημάτων του ανθρώπινου εγκεφάλου έχει αναδείξει τον μηχανισμό με τον οποίο συνδέεται το παιχνίδι με τις διαδικασίες μάθησης στον άνθρωπο.
Το παιχνίδι του παιδιού είναι ό,τι η εργασία για τον ενήλικα, «η δουλειά του παιδιού» όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε από την εμπνευσμένη παιδαγωγό Μαρία Μοντεσσόρι. Αποτελεί μία φυσική του ανάγκη ενώ ταυτόχρονα «έχει μεγάλη αξία για το παιδί», συμπληρώνει ο παιδαγωγός Ovide Decroly.
Ας δούμε παρακάτω γιατί ‘παιδί’ και ‘παιχνίδι’ θεωρούνται αλληλένδετες έννοιες και γιατί το παιχνίδι αποτελεί εργαλείο μάθησης.
Γνωστική Ανάπτυξη
Τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής, ο εγκέφαλος δημιουργεί σημαντικό αριθμό νέων συνδέσεων ανάμεσα στα εγκεφαλικά του κύτταρα (νευρωνικών συνάψεων). Όσες από αυτές τις συνάψεις συνεχίζει να τις χρησιμοποιεί τακτικά έως την ηλικία των δέκα ετών παραμένουν μόνιμες, ενώ οι υπόλοιπες αδυνατούν και χάνονται. Οι συνάψεις αυτές προκαλούνται από την επαφή του ατόμου με το περιβάλλον και εξαρτώνται από την ποσότητα και την ποιότητα της αλληλεπίδρασης αυτής. Όταν το παιδί παίζει, δημιουργούνται σύνδεσμοι ανάμεσα στα κέντρα σκέψης και συναισθημάτων του εγκεφάλου, μηχανισμοί οι οποίοι εξελίσσουν γνωστικά και συναισθηματικά το παιδί και βελτιώνουν τις ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και της δημιουργικής σκέψης. Μέσα από το παιχνίδι, αναπτύσσονται πέραν της συγκέντρωσης της προσοχής και της παρατηρητικότητας, η κριτική ικανότητα και η συλλογιστική σκέψη. Το παιδί μαθαίνει και κατορθώνει να μετατρέπει ασυνείδητες και παρορμητικές πράξεις σε συνειδητές και προμελετημένες, να μεταβαίνει από το μοτίβο «πράξη-λογική-σκέψη» στο «σκέψη–λογική–πράξη». Παίζοντας, μαθαίνει να εφαρμόζει πρακτικά τις γνώσεις του, να αναδεικνύει τις ικανότητές του και να τις χρησιμοποιεί σε διαφορετικές συνθήκες.
Γλωσσική Ανάπτυξη
Πολλοί ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο χρόνος που ‘ξοδεύουν’ τα παιδιά στο παιχνίδι προβλέπει την ανάπτυξη του λεξιλογίου. Σύμφωνα με τον Connor (2006), το παιχνίδι συνδέεται με αναδυόμενες δεξιότητες γραμματισμού και ανάπτυξης λεξιλογίου. Παράλληλα, έρευνες έδειξαν ότι παιδιά που χρησιμοποιούν το συμβολικό παιχνίδι στην καθημερινότητά τους, επιδεικνύουν καλύτερη γλωσσική ανάπτυξη. Παίζοντας, το παιδί ακούει, παρατηρεί, επεξεργάζεται, κατανοεί και μιμείται γλωσσικά σχήματα από το περιβάλλον. Όλο αυτό θα οδηγήσει στην δημιουργία δικών του γλωσσικών σχημάτων και στην αυθόρμητη έκφραση κατά την διάρκεια του παιχνιδιού, προάγοντας σωστά δομημένες προτάσεις. Ήδη από την ηλικία των 3 ετών, όπου ξεκινά το παιχνίδι προσποίησης, το παιδί απολαμβάνει να παίζει με το κουκλόσπιτο και χαρακτήρες παιχνιδιών (ήρωες), είναι σε θέση στο πλαίσιο του παιχνιδιού να περιγράψει και να διακρίνει ομοιότητες και διαφορές μεταξύ αντικειμένων, να αφηγηθεί καταστάσεις «Η μαμά μαγειρεύει φαγητό» και να δημιουργήσει διαλόγους μεταξύ των προσώπων -πρωταγωνιστών στο παιχνίδι του.
Κοινωνική Ανάπτυξη
Τα παιδιά έχουν ανάγκη να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που ικανοποιούν τα ενδιαφέροντά τους και τις κοινωνικές τους ανάγκες. Μέσω του παιχνιδιού, τα παιδιά μαθαίνουν να επιλύουν προβλήματα της καθημερινής ζωής καθώς επίσης και να μιμούνται κοινωνικές καταστάσεις. Επιπλέον, ομαδικά παιχνίδια οπού υπάρχει η συναναστροφή με συνομηλίκους, προάγουν την κοινωνικοποίηση και την κοινωνική προσαρμογή - συνύπαρξη. Τα παιδιά μαθαίνουν να συνεργάζονται, να δέχονται και να τηρούν τους κανόνες, να δουλεύουν συλλογικά για έναν κοινό σκοπό, ενώ παράλληλα αναπτύσσουν την ικανότητα να διαχειρίζονται τόσο την νίκη, όσο και την ήττα τους.
Συναισθηματική Ανάπτυξη
Το παιχνίδι έχει σημαντική θέση στην ανάπτυξη και διατήρηση της ψυχικής ισορροπίας μιας νεαρής προσωπικότητας, η οποία συγκροτείται από την προσχολική ηλικία. Είναι το μέσο με το οποίο μπορούν να ‘εκτονωθούν’ συναισθηματικά, να πράττουν συμπεριφορές που έχουν ‘απαγορευτεί’ στην καθημερινή ζωή και δεν είναι κοινωνικά αποδεκτές, χωρίς το φόβο της τιμωρίας ή επιβεβλημένους περιορισμούς. Το παιχνίδι είναι ένας τρόπος να γνωρίσει και να κατανοήσει τις συνέπειες των πράξεων του, ίσως και να δοκιμάσει διαφορετικούς συνδυασμούς συμπεριφοράς που υπό πραγματικές συνθήκες – λειτουργική πίεση (Bruner), ενδεχομένως να μην δοκίμαζε. Τα παιδιά εκφράζουν τις επιθυμίες τους, μιμούνται πρόσωπα και συμπεριφορές, δοκιμάζουν ρόλους, αναπαριστούν σκηνές της καθημερινότητάς τους και αναπολούν εμπειρίες.
Κλείνοντας, το παιχνίδι αποτελεί το πιο σημαντικό μέσο επικοινωνίας, έκφρασης και απασχόλησης ενός παιδιού, καθώς μέσα από αυτό, ένα παιδί θα μπορέσει να κατανοήσει, να συσχετιστεί με το περιβάλλον και τελικά να εξελιχθεί σε αυτό τον κόσμο.
Νόπη Νικηφορίδου,
Λογοθεραπεύτρια
Συνεργάτης Λογοποίησης