Ορθοδοντικά προβλήματα και οι σχέσεις τους με τον λόγο…

Είναι κοινά αποδεκτό πως η άρθρωση και η ομιλία επηρεάζονται από την μορφολογία και την κινητικότητα των χειλιών, της γνάθου, της γλώσσας καθώς και άλλων οργάνων άρθρωσης. Έχετε όμως ποτέ αναρωτηθεί, κατά πόσο τα «στραβά» δοντάκια του παιδιού σας έχουν συμβάλλει ή συνεχίζουν να συμβάλλουν στο χαρακτηριστικό «ψεύδισμα» της ομιλίας του; Σκεφτήκατε μήπως όλες οι προσπάθειες που κατά καιρούς έχετε καταβάλλει για να διορθώσετε την ομιλία του είναι μάταιες, μιας και η ανατομική δομή του στόματος ενισχύει λανθασμένα πρότυπα άρθρωσης;

Η θέση των δοντιών είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον σχηματισμό του συριστικού φθόγγου /σ/ και των συμφωνικών συμπλεγμάτων που σχηματίζονται με αυτό (για παράδειγμα «ξ, ψ, στ, σκ, σχ»). Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε κατάσταση των δοντιών που εμποδίζει την ομαλή και συμμετρική τους σύγκλειση, μπορεί να οδηγήσει στην συστηματική αντικατάσταση του φθόγγου /σ/ με άλλο φθόγγο ή στην συστηματική παραποίησή του. Στην πρώτη περίπτωση, όλοι οι συριστικοί φθόγγοι και τα παράγωγά τους εκτελούνται με τη γλώσσα σε μεσοδόντια θέση ώστε ακουστικά να αντικαθίστανται πλήρως από άλλους φθόγγους όπως το /θ/ ή /δ/ (π.χ. σάκα à θάκα, ζωή à δωή), ενώ στην δεύτερη η αλλοίωση τους παρουσιάζει μεγαλύτερη ποικιλομορφία. Κοινό χαρακτηριστικό και στις δύο περιπτώσεις αποτελεί η μειωμένη διάθεση για επικοινωνία ειδικά όταν το παιδί δέχεται κοροϊδευτικά σχόλια ή χλευασμό από τους συνομήλικούς του που σπανίως διαθέτουν τη διακριτικότητα των ενηλίκων.

Τα αίτια της κακής σύγκλεισης των δοντιών είναι ποικίλα. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να οφείλονται σε πρώιμη απώλεια των νεογιλών (των πρώτων δοντιών των παιδιών) ή των μόνιμων δοντιών. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να ευθύνονται κακές συνήθειες της παιδικής ηλικίας όπως το πιπίλισμα του δαχτύλου, η χρήση της πιπίλας μετά την ηλικία των 3 ετών και η παρατεταμένη χρήση του μπιμπερό. Αυτές οι συνήθειες μπορεί να οδηγήσουν σε καταστάσεις όπως «πρόσθια χασμοδοντία», μία ορθοδοντική ανωμαλία που χαρακτηρίζεται από ένα κενό ή οπή ανάμεσα στα πρόσθια δόντια της άνω γνάθου. Προβληματική σύγκλειση μπορεί επίσης να υπάρξει λόγω ορθογναθικών ανωμαλιών, για τις οποίες υπεύθυνοι μπορεί να είναι και κληρονομικοί παράγοντες. Σε μία μερίδα ατόμων, η άνω και η κάτω γνάθος δεν έχουν το ίδιο μέγεθος ή έχουν κάποια δυσπλασία, γεγονός που δημιουργεί προγναθισμό ή υπογναθισμό.

Για να αποκατασταθεί τόσο το μορφολογικό πρόβλημα της σύγκλεισης των δοντιών όσο και το συνοδευτικό πρόβλημα της άρθρωσης και της κατάποσης που πιθανώς να σχετίζεται με αυτό, απαιτείται η συντονισμένη προσπάθεια συνεργασίας ορθοδοντικού- λογοθεραπευτή. Διαπιστώσεις ως προς το εάν η ορθοδοντική διαταραχή αποτελεί το κύριο ή το δευτερογενές πρόβλημα καθορίζουν τον χρόνο παρέμβασης του κάθε ειδικού. Ο λογοθεραπευτής πιθανώς να μπορεί να επέμβει πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά την ορθοδοντική θεραπεία. Μήπως λοιπόν είναι καιρός να δούμε όλοι μας το πρόβλημα από μία άλλη οπτική γωνία και να ενισχύσουμε την αυτο-εικόνα του παιδιού συνδυαστικά;